(1) DZIECI I KAMIENIE
We wprowadzeniu do ewangelii w wersji Mateusza 3:9 oraz Łukasza 3:8 Jan Chrzciciel wygłasza mowę przeciwko faryzeuszom, w której nie tylko używa słów i zdań identycznych z późniejszymi mowami Jezusa, ale przede wszystkim w wypowiedziach tych znajdujemy liczne semickie gry słowne, oparte na wspólnych rdzeniach, jak i głębszych znaczeniach. Spójrzmy na werset Mateusza:
3:9 I nie próbujcie wmawiać sobie samym: «Ojca mamy Abrahama». Powiadam bowiem wam, że Bóg może z kamieni tych wzbudzić dzieci [lub: synów – red.] Abrahamowi.
W języku hebrajskim istnieje potencjalne powiązanie między słowami „kamienie” (אֲבָנִים, ’avaním) a „synowie, dzieci” (בָּנִים, baním) poprzez grę słowną i wspólne pochodzenie od rdzenia ב-נ-ה (b-n-h), który oznacza „budować”.
„Kamienie” – אֲבָנִים (’avaním) pochodzą od słowa אֶבֶן (’even), które oznacza „kamień”. Rdzeń א-ב-נ (’a-b-n) jest blisko powiązany semantycznie z pojęciem budowania (np. budowle z kamienia).
„Synowie, dzieci” – בָּנִים (baním) pochodzą od rdzenia ב-נ-ה (b-n-h), który oznacza „budować”. „Synowie” w języku hebrajskim są postrzegani jako „budowniczowie” rodu, co tworzy metaforyczne powiązanie z ideą tworzenia, budowania rodziny czy społeczeństwa.
Powiązanie semantyczne i gra słowna:
Zarówno אֶבֶן (’even, kamień), jak i בֵּן (ben) (syn) mają wspólną konotację „budowania” lub „tworzenia”. Kamienie są podstawowymi elementami budowli, podobnie jak synowie (i dzieci) są podstawowymi „elementami” budowy rodziny czy narodu.
„Kamień” אֶבֶן (’even) może być postrzegany jako połączenie słów אָב (av) („ojciec”) i בֵּן (ben) („syn”). To wskazuje na kamienie jako symboliczne połączenie pokoleń: ojca i syna.
Imię „Abraham” (אַבְרָהָם, Avraham) zawiera w swoim rdzeniu spółgłoski א-ב, które są również obecne w słowie „kamienie” (avanim). Etymologicznie imię Abraham oznacza „ojciec wielu” (אב-רָהָם, Av-raham), co wiąże się z ideą potomstwa i dzieci (banim). W semickim sposobie myślenia taka symboliczna gra na skojarzeniach była często stosowana.
W języku aramejskim, podobnie jak w hebrajskim, również występują bliskie brzmieniowo słowa:
– Bnei (בְּנֵי) – „dzieci” lub „synowie”.
– Abnaya (אַבְנַיָּא) – „kamienie”.
Gra słów mogłaby funkcjonować również w tym języku, ponieważ dźwiękowe i etymologiczne pokrewieństwo jest zachowane.
(2) OJCA MAMY ABRAHAMA
Podobnie w zdaniu wprowadzającym „Ojca mamy Abrahama” w językach hebrajskim i aramejskim można dostrzec potencjalną grę słowną, wynikającą z fonetyki i etymologii wyrazów związanych ze słowami „ojciec” i „Abraham”.
W języku hebrajskim w wyrazie „Ojca” rdzeń אב (av) oznacza „ojciec” i jest również początkiem imienia „Abraham” (אַבְרָהָם, Avraham).
Imię „Abraham” można zrozumieć jako „Ojciec wielu” (אב-המון, Av-hamon), por. Rdz 17:5. Tak więc powtórzenie „Ojca mamy Abrahama” wprowadza grę nawiązującą do znaczenia „Abraham” jako ojca zarówno w sensie dosłownym, jak i duchowym z uwagi na słowo „mamy” brzmiące: (אִמֵּנוּ, imenu): Słowo to oznacza „naszego ojca” lub „nasz ojciec” w sensie duchowym lub społeczno-kulturowym.
Tak więc brzmienie zdania „Ojca mamy Abrahama” w języku hebrajskim (Av imenu Avraham) wprowadza powtórzenia, które tworzą subtelną grę dźwiękową jak i znaczeniową.
W języku aramejskim zdanie to brzmi: Abba dilana Avraham i gra słowna jest znacznie mniej uwidoczniona niż w wersji hebrajskiej. W wersji hebrajskiej dodatkowo imenu łączy się z hamon (MN = HMN).
Wniosek: słowa Jana Chrzciciela z Mateusza 3:9 oraz Łukasza 3:8 tworzą wielowarstwową grę słowną na poziomie języka hebrajskiego.
(3) PŁODY ŻMIJ i GNIEW
Podobną grę słowną można również odnaleźć w zdaniu wprowadzającym Mt 3:7b / Łk 3:7b:
„Płody żmij! Któż pokazał wam, jak uciec od mającego [nadejść] gniewu?
Mamy tu kolejną grę słowną gdzie słowo „płody, potomstwo” można również oddać przez hebr. זֶרַע (zera), תולדות (toldot – potomstwo) lub בָּנִים (banim) co tworzy podstawę do kolejnego wersetu o kamieniach i synach, a żmije tworzą odrębną grę słowną z wyrazem gniew:
(1) „żmije” to צִפְעוֹנִים (tsefonim), od rdzenia צ-פ-ע (ts-f-‘), który oznacza „wypełzać” H6848
(2) „gniew” najlepiej oddaje wyraz קֶצֶף (qetsef) – „gniew, wściekłość” lub „oburzenie”, często używane w kontekście gniewu Bożego – por. Strong H7110;
Te dwa słowa tworzą, tj. otwierają i zamykają logion:
TSEFonim => qeTSEF.
(4) WĘŻE i SĄD
Janowe „Płody żmij!” występują wyłącznie w warstwie Mateusza, por. Mt 12:34 oraz Mt 23:33 Węże! Płody żmij! Jakże uciekniecie od sądu Gehenny? Nauczanie Jezusa jest tutaj więc identyczne ze słowami Jana Chrzciciela.
W tym ostatnim zdaniu mamy podobną grę fonetyczną opartą na syczących dźwiękach w pierwszych i ostatnich słowach: węże – nechaszim, żmij – tsifonim, sądu – miszpat
nechaSZIM = MISZpat.
Te dwie ostatnie gry słowne zauważyłem przed momentem. Google też nie pokazuje tu żadnej literatury. Kamienie = dzieci są znane od dawna.
Wersety Q / Mt 3:9 oraz M / Mt 12:34, 23:33 zawierają identyczne słownictwo, podobne gry słowne od tematykę sądu i gniewu, powiązaną z parabolami zwierzęcymi. Wniosek: przynajmniej część źródeł Q i M należy do jednego autora i jednego, hebrajskiego źródła (logia?) a podział na warstwy Q i M jest sztuczny, nie uwzględnia bowiem zależności tematycznych, leksykalnych i innych, bazując jedynie na analizie wspólnych warstw i wystąpień pomiędzy utworami. Nie wykluczone, że wspólnym źródłem dla niektórych perykop M / Q może być ewangelia Hebrajczyków lub zbiór logiów i nauk wspólnoty Jana Chrzciciela lub syryjskich nazorejczyków.
