Nie tak dawno pisałem o Przemienieniu jako o interpolacji w oparciu o słowo klucz w tym przypadku dotyczące Eliasza. Prace nad poprawioną wersją Synopsy pozwalają na zidentyfikowanie kolejnych nieciągłości o podobnym charakterze. Kopiści lub kolejni redaktorzy wprowadzają do tekstu danej ewangelii nowe perykopy, uzupełniając jakby dany wątek.

Kolejnym przykładem może być mowa misyjna u Mateusza, gdzie w wersecie Mt 10:23 znajdujemy krótką wypowiedź nt. prześladowań w miastach Izraela, do których Jezus wysyła apostołów. I na tej podstawie kolejny redaktor ewangelii Mateusza wprowadza całą perykopą o przyszłych prześladowaniach (Mt 10:17-22).

Cechą charakterystyczną takich wstawek jest praktycznie kopiowanie 1:1 materiału z innej ewangelii. W tym przypadku wersety Mt 10:21-22 są identyczne z Mk 13:12-13. Takie sytuacje są rzadkie i niemal zawsze świadczą o interpolacji, czyli dodaniu kolejnego materiału nieobecnego we wcześniejszej wersji.

Kopista jednak, podobnie jak w poprzednich przykładach, nie ustrzegł się błędu braku ciągłości. Kolejny werset 10:23 nawiązuje bowiem do materiału sprzed wstawki: „Gdy zaś prześladowaliby was w MIEŚCIE TYM, uciekajcie do innego”. W jakim mieście? Autor wskazuje stricte na miasto, o którym pisze wyżej (ταύτῃ – tym), tyle że o tym mieście wspomina w… Mt 10:11-15: Amen powiadam wam: Lżej będzie ziemi sodomskiej i gomorskiej w dniu sądu aniżeli owemu miastu.

Mamy więc następujący materiał:

[A1] Mt 10:5-10 Wprowadzenie do działalności misyjnej w Izraelu („Na drogę pogan nie wkraczajcie i do MIASTA Samarytan nie wchodźcie. Podążcie zaś raczej ku owcom, zagubionym z domu IZRAELA).

[A2] Mt 10:11-16 Posłanie apostołów do miast Izraela i ich odrzucenie (Do jakiego zaś MIASTA lub wioski wejdziecie… Wchodząc zaś do domu, pozdrówcie go… wychodząc poza dom lub MIASTO owo strząśnijcie pył… Lżej będzie ziemi sodomskiej i gomorskiej w dniu sądu aniżeli owemu MIASTU…)

[B] Mt 10:17-22 Wstawka dotycząca odrzucenia apostołów w świecie pogan, oparta na ewangelii Marka, w znacznej mierze w formie kopii 1:1, napisana językiem niemateuszowym (I przed rządców zaś i królów będziecie prowadzeni z powodu mego, na świadectwo im i poganom…)

[A3] Mt 10:23 Powrót do narracji mateuszowej na temat miast Izraela (Gdy zaś prześladowaliby was w MIEŚCIE TYM, uciekajcie do innego; Amen bowiem powiadam wam: Zaiste nie skończycie (obchodzić) MIAST IZRAELA, dopóki [nie] przyjdzie Syn Człowieczy).

W oparciu o ten jeden przykład możemy dowieść, że treść Ewangelii Mateusza była WTÓRNIE rozbudowywana o perykopy przepisywane z Marka. Z Łukasza również, czego dowodzić może kolejny fragment Mt 11:25-27 skopiowany 1:1 z Łk 10:21-22. „Uwielbienie Ojca”. Język łukaszowy zdradzają takie zwroty jak

  • „zechce, będzie miał ochotę” – βούληται występujący aż 13 razy w Dziejach
  • „upodobanie” – εὐδοκία (podobnie jak w Łk 2:14)

Dodatkowo dochodzą wtręty teologiczne nietypowe dla Mateusza („nikt nie wie kim jest Syn”). Wysławianie Ojca nie pasuje również zbytnio do wcześniejszej perykopy, w której Jezus lży i przeklina miasta izraelskie. Zresztą, u Łukasza w ogóle nie ma jakiejkolwiek ciągłości, gdzie w tzw. dużej wstawce kolejne perykopy wstawiane są bez większego ładu i składu.

Bez synopsy tak szczegółowa analiza powiązanych z sobą treści ewangelicznych nie byłaby możliwa, a w każdym razie byłaby bardziej utrudniona.

PS Poniżej zamieszczam do wglądu tablicę nr 100, w której dodatkowo przeanalizowano typowy dla Mateusza schemat budowy wypowiedz: Amen powiadam wam: coś się nie stanie (οὐ μὴ), aż coś innego się wydarzy (ἕως ἂν). W ten sposób zbudowano również słynny passus na temat Józefa i Marii: i nie współżył z nią AŻ urodziła syna (ergo: po urodzeniu syna, współżył z nią).