Jak myślicie, ile razy w księgach NT pojawia się określenie Piłata „Poncjuszem” i w których utworach? 5, 10, 15 razy? Więcej? Mniej? Zanotujcie swój domysł wraz z nazwami ksiąg. Poniżej odpowiedź:
„Poncjusz” (czyli Pontyjski, z Pontu) w całym Nowym Testamencie pojawia się słownie… trzy razy. I tylko raz w ewangeliach:
= Łk 3:1, Dz 4:27, 1Tm 6:13
Łukasz, Dzieje, Listy do Tymoteusza. Coś nam to przypomina? Tak, jest to kolejna triada leksykalna łącząca te trzy utwory i po raz kolejna związana z Łk 17:33, wersetem, który zapoczątkował całą tę analizę:
Jak pewnie część osób pamięta, w Łk 17:33 użyte zostały tak rzadkie czasowniki jak ζωογονέω (obdarzać życiem) i περιποιέω (otrzymywać, zaoszczędzać).
- περιποιέω (peripoieō) występuje w Łk 17:33, Dz 20:28, 1Tm 3:13.
- ζωογονέω (zōogoneō) w Łk 17:33, Dz 7:19, 1Tm 6:13… tak, tym samym 1Tm 6:13, gdzie autor nawiązuje o świadectwie danym „przed Poncjuszem Piłatem”.
Podobnie jest ze słowem „trzódka” – ποίμνιον (poimnion). „Nie bój się maleńka trzódko!” zapewne każdy kojarzy te Jezusowe słowa, które występują tylko… w jednym wersecie Łukasza, którego nie ma w wersji Mateusza. A naszą trzódkę znajdziemy tym razem w innej triadzie: Łk 12:32 + Dz 20:28-29 + 1P 5:2-3.
Łukasz, Dzieje i listy Piotra
Dzieje 20:28-29: Uważajcie na siebie i na całą trzódkę, nad którą duch święty ustanowił was biskupami (gr. = nadzorcami, ἐπισκόπους), by paść kościół (gr. zgromadzenie) Boży… wiem, że po moim odejściu wściekłe wilki wejdą pomiędzy was, nie oszczędzając trzódki…
We fragmencie tym pojawia się również rzadki motyw biskupów – nadzorców stada i wypasania trzódki, ten sam, który później znajdziemy w listach pasterskich. Tak, pasterskich, od „wypasania”, pouczania owieczek i nauk kierowanych do pasterzy: biskupów, diakonów oraz wdów.
Czy Dz 20:18-35 nie brzmią jak „typowy” fragment listu pasterskiego?
Czy tzw. listy Piotra nie brzmią jak listy Pawłowe i tylko pierwszy werset każe nam sądzić, że to dzieło Piotra a nie Pawła? Jak się okazuje problem autorstwa listów „Piotrowych” jest szeroko dyskutowany w biblistyce i większość biblistów przeczy autorstwu apostoła Piotra z kilku powodów:
– list napisany jest literacką greką
– list bazuje na tych samych motywach literackich co listy Pawłowe np. Ef, Kol oraz listy pasterskie
– list wykazuje się słownictwem Łukaszowym.
Apologeci autorstwa Piotrowego twierdzą, że występują duże podobieństwa stylu listu do… mowy Piotra z Dziejów Apostolskich (mój komentarz: XD), zapominając, że mowa ta jest w całości autorstwa Łukasza.
Przykład literackiej zależności 1P od Łukasza:
Łk 12:32 i motyw trzódki znajdziemy we wskazanym wcześniej 1P 5:2-3, ale pójdźmy dalej, kolejny werset L Łk 12:35 i takie wyrażenia jak λύχνος (6x u Łk) znajdziemy w 1P 1:19 (lampa świecąca w ciemnym miejscu) a w 1P 1:13 mamy ten sam idiom co w Łk 12:35 „owińcie biodra wasze” czyli „bądźcie w gotowości”. Ten zwrot w całym NT występuje tylko w tych dwóch pozycjach.
Dzieje, Tymoteusza, Tytusa i Piotra łączy również motyw pasterski wypasania owiec, pasterzy oraz nadzorców czyli biskupów. Dodajmy, że biskupów znajdujemy również w liście do Filipian 1:1 a motyw ten jakoby świadczy o późnym powstaniu listów pasterskich.
Listy pasterskie, Łukasza oraz Piotrowe łączy również motyw trzeźwości i trzeźwego umysłu – νήφω. W Tyt 1:7 mamy kolejny zwrot Łukaszowy: „jeśli chodzi o biskupów, menadżerów Boga…” – οἰκονόμος znany nam z przypowieści „ekonomicznych” Łukasza, zarządca domu, ekonom. Podobnie w 1P 4:10 – ekonom Bożej łaski.
Podobnie gościnność: φιλόξενος (filoxenos) dosłownie „miłość do obcych”, termin ten znajdziemy w 1Tm 3:2, Tyt 1:8 oraz 1P 4:9.
αὐθάδης – arogancki, samolubny w Tyt 1:17 i 2P 2:10, od ἡδονή (hēdonē) przyjemności, (stąd: hedonizm) w Łk 8:14, Tyt 3:3, 2P 2:12 (ale też w Jak 4:1 i 3)
1P 2:25 „pasterz i biskup”
1P 2:22 „niemowlątka” – βρέφος, kolejny rzadki termin występujący u Łukasza, w Dziejach oraz… u Tymoteusza i Piotra.
To tak na szybko. Zależności jest znacznie więcej.
Reasumując, należy zgodzić się z tymi biblistami, wg których listy „Piotra” [1] powielają motywy deutero-pawłowe, pasterskie i Łukaszowe [2] pisane są greką literacką, [3] pochodzą z tej samej redakcji co listy Tymoteusza, Tytusa, Dzieje Apostolskie i Ewangelia Łukasza; [4] a wszystkie te utwory pochodzą z późnego okresu, ok. 90+ n.e. (czasy po Dominicjanie), przełomu stuleci.
