Tematyka wojskowa przedstawiona w ostatnim artykule wymaga uzupełnienia. Kilka ciekawych wersetów zostało pominiętych a część innych wypadałoby omówić nieco szerzej. Z podobnym słownictwem, o czym była już wcześniej wzmianka przy analizie Efezjan, spotykamy się również we fragmentach listów Pawła. Spójrzmy więc na kilka kolejnych przykładów.
WOJSKA I ŻOŁNIERZE
[1] Łk 2:13. Już na samym początku ewangelii mamy scenę hołdu pasterzy i zwiastowania anielskiego, przy czym „nagle” (ἐξαίφνης, u Łukasza większość rzeczy zdarza się nagle lub niespodziewanie) wraz z posłańcem zjawia się „mnóstwo wojska niebieskiego”, chwalącego Boga. πλῆθος στρατιᾶς οὐρανίου to „nieprzebrana liczba wojska niebieskiego, liczny zastęp wojsk niebieskich, armia niebios (l.p.)”, podobny zwrot w całym NT znajdziemy tylko w Dz 7:42 (dis legomena).
Z wyrazem στρατιά (stratia, „armia, zastęp, hufiec bojowy, wojsko”) spokrewnionych jest kilkanaście innych terminów, w tym np. στρατεύω (strateuō) – walczyć. Czasownik ten znajdziemy w kolejnej wspominanej perykopie, o żołnierzach pytających Jana Chrzciciela jak mają postępować:
[2] Łk 3:14 Pytali zaś go i służący w wojsku (στρατευόμενοι – tu: imiesłów, w znaczeniu: „żołnierze”), mówiąc: „Co i my mamy czynić?..” I rzekł im: „Nikogo nie obrabowujcie (διασείσητε), ani nie wyłudzajcie (lub: szantażujcie, συκοφαντήσητε) i poprzestańcie na żołdzie (ὀψωνίοις) waszym”.
διασείω to dosłownie „przetrząsać (gwałtownie)” – z analogii „dokonywać grabieży, wymuszeń”. συκοφαντέω – „poddawać represjom, wyłudzać środki na podstawie fałszywych doniesień, szantażować” (ponownie dis legomena). Podobne zestawienia walczący – żołd znajdziemy również w listach Pawła, np:
[3] 1 Kor 9:7 Jaki służący-w-wojsku (στρατεύεται, = żołnierz) sam sobie żołd (ὀψωνίοις) funduje?
[4] 2 Kor 11:8 Inne zgromadzenia (kościoły) grabiłem (συλάω – hapax, lub: „plądrowałem”), przyjmując od nich żołd, po to by tobie służyć.
[5] 2 Kor 10:3-5 Mimo że maszerujemy w ciele, nie wypowiadamy wojny (lub: nie jesteśmy walczącymi; στρατευόμεθα) wedle ciała. 4. Gdyż orężem (ὅπλα) naszego rynsztunku (lub: naszej kampanii militarnej, τῆς στρατείας – dis legomena) jest nie ciało, lecz moc Boża, zdolna do kompletnej destrukcji (καθαίρεσις – tris legomena, również termin astronomiczny: zaćmienia słońca lub księżyca, por. Łk 23:45) fortyfikacji (twierdz, ὀχύρωμα – hapax, „do burzenia twierdz warownych”). 5. Niszczymy więc siłą kalkulacje i wzniosłe opinie przeciw Bogu…
[6] 1 Tym 1:18 …abyś szedł do boju (στρατεύῃ) z dobrym rynsztunkiem (καλὴν στρατείαν)!
podobnie:
[7] 2 Tym 2:3-4 Bądźcie współcierpiący z Jezusem Chrystusem, niczym dobry żołnierz (καλὸς στρατιώτης). 4 Żaden służący-w-wojsku (στρατευόμενος) nie miesza się w sprawy życia cywilnego (τοῦ βίου πραγματεία), po to by werbującego go (στρατολογήσαντι – hapax) zadowolić.
Motyw oręża / broni znajdziemy również w:
[8] Rz 13:12 …przywdziej oręż światłości (τὰ ὅπλα τοῦ φωτός)
[9] 2 Kor 6:7 …z orężem sprawiedliwości w prawej i lewej ręce.
[10] W ostatnich dniach w mediach amerykańskich często cytuje się Efezjan 6:11 Załóżcie na siebie zbroję Bożą, abyście mogli stanąć przeciwko oszczercy (diabłu). πανοπλία to „kompletna, pełna zbroja, pełny strój bojowy” wraz z hełmem, napierśnikami, mieczem itd. Pełny rynsztunek. Wyraz ten pojawia się tylko w trzech miejscach NT: Efezjan 6:11 i 13 oraz… Łk 11:22, w krótkiej przypowieści o splądrowaniu pałacu mocarza.
OBLĘŻENIE JERUZALEM
Przejdźmy teraz do kolejnych wersetów Łukasza i dość wyjątkowego opisu oblężenia Jerozolimy. Marek i Mateusz posiadają tu tekst bardziej zakamuflowany i apokaliptyczny („kto na dachu, niech nie schodzi z niego, bo Syn Człowieczy nadciąga”), o ile samo „przybycie Syna Człowieczego” nie stanowiło alegorycznego sposobu przedstawiania powstania żydowskiego i ujawnienia się mesjasza. Łukasz pisze wprost, przedstawia kampanię roku 70. (a wg niektórych i z roku 135, upadek Syna Gwiazdy – Bar Kochby, por. Łk 10:18, zrównanie z ziemią całego miasta):
[11] Łk 19:43-44 gdyż przyjdą dni na ciebie i staną obozem (παρεμβαλοῦσιν – ustawią swe wojska, postawią umocnienia i fortyfikacje polowe) nieprzyjaciele twoi, [budując] wał warowny (χάρακα – też: barykadę, palisadę) [przeciw] tobie, i wkoło otoczą cię, i ścisną cię (συνέξουσιν – jedno z ulubionych wyrażeń Łukasza: Panie, tłumy ściskają cię, trzymają twardo) ze wszystkich stron, 44 i zrównają cię z ziemią i dzieci twoje w tobie, i nie pozostawią kamienia na kamieniu w tobie, ponieważ żeś nie poznało czasu rozliczenia (wizytacji, nawiedzenia) swego”.
I podobnie w:
[12] Łk 21:20 Kiedy zaś ujrzycie Jeruzalem otoczone przez obozujące armie (στρατοπέδων – też: rozłożone obozy, wojska, rzymskie legiony), wtedy wiedzcie, że przybliżyło się spustoszenie jego.
Łk i Mt mają tu: 13:14 Kiedy zaś ujrzycie ohydę spustoszenia, stojącą tam, gdzie nie powinna…
[13] Łk 21:24 I padną od ostrza miecza, i zostaną uprowadzeni (αἰχμαλωτισθήσονται – pojmani, podobnie w Rz 7:23, 2 Kor 10:5 i 2 Tym 3:6) do pogan wszystkich; i Jeruzalem będzie deptane przez pogan, aż nie zostaną wypełnione czasy pogan.
W 135 roku Jerozolima została praktycznie zrównana z ziemią a na miejscu II świątyni postawiono posąg Jowisza, który Hadrian zalecił wznieść w 129 r. n.e. i co było jednym z powodów powstania („ohydę spustoszenia stojącą tam gdzie stać nie powinna”?). Na terenie dawnej Jerozolimy postawiono również świątynie ku czci Serapisa, Dionizosa oraz Kastora i Polluksa. Jak widzimy wszystkie trzy opisy synoptyczne mogą dotyczyć wojny żydowskiej z lat 132-135 bo „ohyda spustoszenia” właśnie wtedy stanęła na gruzach świątyni a nie w roku 70.
Terminologia wojskowa u Łukasza oraz w listach Pawła (cz. 9)
