Wdowy w gminie wczesnochrześcijańskiej (w opisie Dz) posiadały wyjątkowy status, tuż obok świętych, i podobny status mają w narracji Łukasza. Stanowią jeden z jego wyróżników tematycznych: święci i wdowy, prorocy, osoby uświęcone, napełnione duchem.
Motyw wdowy występuje praktycznie tylko i wyłącznie w… ewangelii Łukasza oraz w Dziejach. Ani razu u Mateusza. U Marka tylko w jednym fragmencie zbieżnym słowo w słowo z Łukaszem.
– [Prorokini Chana] 2:37 I ona, wdowa… (L);
– [Wizyta w Nazara] 4:25 Wiele wdów było w dniach Eliasza, 26 …ku kobiecie – wdowie (L);
– [Młodzieniec z Nain] 7:12 a ona była wdową (L);
– [O sędzi i wdowie] 18:3 Wdowa zaś była w mieście owym; 5 naprzykrza mi się wdowa ta… (L);
W Dziejach 6:1 pojawia się opis konfliktu pomiędzy hellenistami a Hebrajczykami. Ci ostatni lekceważą greckie wdowy przy stołach. W dalszej części, przy wskrzeszeniu Tabity, pojawia się jeszcze motyw „świętych i wdów”. Wdowy obok „świętych” to niekoniecznie kobiety owdowiałe. Być może raczej konsekrowane, te, które złożyły śluby czystości i na które gmina składa się finansowo.
Domy wdów
Wracając jednak do narracji ewangelicznej. Mamy tylko jeden wątek o wdowach występujący w innych ewangeliach, dokładnie u Marka. Fragmenty Łk 20:47-21:4 i Mk 12:40-44 są tożsame. W pierwszej części Jezus oskarża faryzeuszy, że „wyjadają domy wdów”, roztrwaniają ich majątek. W drugiej mamy opis ubogiej wdowy wrzucającej do skarbca dwa grosze.
Fragment ten, jak już wspomniano wyżej, jest niemalże identyczny u Marka i Łukasza. W tradycyjnym rozumieniu problemu synoptycznego rozwiązanie jest proste. Łukasz przepisywał od Marka, w końcu na nim bazował i z niego czerpał. Jednak jeśli przyjrzymy się bliżej greckiej wersji tego tekstu, zauważymy bez problemu, że słownictwo nie jest tu w ogóle Markowe, tylko raczej Łukaszowe:
– βίος (życie) występuje tylko w tym jednym wersecie Marka 12:44 natomiast w materiale L Łukasza wyjątkowo często: 8:14, 43, 15:22, 30, 21:4; (brak u Mt); βίος w sensie „środki na życie” znajdziemy po raz kolejny jedynie u Łk w perykopie dotyczącej uzdrowienia kobiety z krwotokiem: Łk 8:53 „lekarzom rozdawszy całe [środki na] życie…” oraz w przypowieści o synu marnotrawnym;
– μακρός (długi, daleki) – ponownie stylistyka L: Łk 7:6, 15:13, 20, 19:12, 20:47, Dz 2:39, 17:27, 22:21, 26:29; tylko raz u Mt 8:30 w Łukaszowej perykopie o świniach;
– περισσότερος (przewyższający) – ponownie stylistyka L: Łk 7:26, 12:4, 48;
– πρόφασις (pod pozorem) występuje drugi raz jedynie w Dziejach 27:30.
Syn marnotrawny
Jest jednak znacznie ciekawszy przypadek. Motyw wyjadania / przejadania (zżerania) = marnotrawienia majątku w połączeniu ze „środkami na życie” występuje również w znanej perykopie o synu marnotrawnym: Łk 15:12 „On zaś rozdzielił im [środki na] życie…” Łk 15:31 „syn twój, który przejadł twe [środki na] życie z nierządnicami…”
Syn marnotrawny marnotrawi oszczędności (βίος) swego ojca, wydając je na prostytutki.
Faryzeusze marnotrawią majątek biednych wdów.
Wdowy wrzucają do skarbca całe swe oszczędności (βίος).
Jak widzimy we fragmencie o wdowach Łk 20:47-21:4 = Mk 12:40-44 użyte słownictwo jest spójne ze stylem Łukasza i Dziejów. Sam motyw utraty majątku pojawia się również w innej perykopie Łukasza. Bez trudu możemy odgadnąć, że ci źli faryzeusze, którzy „pożerają domy wdów”, czytaj: marnotrawią ich majątek, to źli Hebrajczycy, wykorzystujący helleńskie niewiasty w drugim tomie tego samego autora. Nie jest to jedyny przypadek, gdzie treści Łk odnoszą się wprost do Dz. Niektóre fragmenty cytowane są słowo w słowo.
Wniosek: fragment o wdowach jest w 100% autorstwa Łukasza. Redaktor (być może drugi?) Marka wprowadza ten fragment do tekstu ewangelii Markowej. Podobnie czynią też niektóre kodeksy bizantyjskie kopiując fragment o domach wdów do Mateusza w odrzucanym przez krytykę biblijną wersecie 23:14. Jak widać skrybowie lubili kopiować.
Wniosek kolejny: obecny tekst Marka nie jest i nie może być tekstem źródłowym dla Łukasza.
Najnowsze komentarze