Mogłoby się wydawać, że w temacie porównań synoptycznych wszystko zostało powiedziane a wszystkie wspólne tablice skorelowane. Nic bardziej mylnego. Po dziesięciu latach, całkiem przypadkiem, analizując użycie przyimka κατὰ, zauważyłem kolejne powiązanie treści Marka z Łukaszem.
Najpierw jednak dwa zdania na temat tego przyimka. Ma on szereg znaczeń, zarówno proste „z, na, po”, określające ruch w dół, ale też „względem czegoś, według, wedle, wobec, w stosunku do”. Z przymiotnikami tworzy zestawienia przysłówkowe. U Mateusza niemal ZAWSZE występuje w znaczeniu „wobec, względem czegoś / kogoś” zgrzeszyć wobec Ducha, szukali świadków względem Jezusa, przysiąc wobec Boga. U Łukasza niemal ZAWSZE występuje w znaczeniu „wedle / według”. Chociażby w słowach Marii: „niech mi się stanie wedle oznajmienia twego”.
Dwa typowe słowa dla języka Łukasza: κατὰ i τὸ ρῆμα. Zwrot κατὰ… w Proroctwie Symeona występuje aż trzy razy: wedle zwyczaju prawa… wedle oznajmienia twego… wedle (wobec) oblicza wszystkich ludów. Przyimek κατὰ w treściach Łukasza jest wręcz nadużywany, stanowi więc jego wyróżnik stylistyczny, podobnie jak zaczynanie zdań od Καὶ ὅτε ἐγένετο czy Καὶ ἐγένετο: I zdarzyło się, że… Marek zaczyna od „I zaraz…” Matesz od „Wtedy…”. Łukasz stosuje semityzm.
Wyróżniki stylistyczne są kluczowe do analizy wzajemnych powiązań. Dla przykładu Łukasz kilkukrotnie stosuje przyimek κατὰ opisując podróż Jezusa „przez miasta i wioski”, w wersetach 8:1, 9:6 i 13:22. Przejdźmy teraz do naszego porównania. Werset Łk 9:18 literalnie: „I zdarzyło się, [że] gdy był on modlącym się całkiem sam, byli razem z nim uczniowie”. napisany jest stylem L. Semickie wprowadzenie Καὶ ἐγένετο ἐν τῷ, imiesłów „był modlącym się”, następnie zwrot przysłówkowy κατὰ μόνας „odrębnie, prywatnie, na osobności” przetłumaczony (przeze mnie) jako „całkiem sam”.
I werset ten nie wziął się znikąd bo ten sam wers znajdziemy kilka perykop wcześniej w Ew. Marka 4:10 „I gdy zdarzyło się [że był] całkiem sam, pytali się go ci przy nim”. I podobnie mamy tu łukaszowe Καὶ ὅτε ἐγένετο a następnie κατὰ μόνας. Inaczej mówiąc, odnajdujemy styl Łukasza (L) w tekście Marka. Te dwa wersety nie mają w danej perykopie swoich odpowiedników. Są od siebie oddalone i są to jedyne dwa miejsca w całym NT, gdzie użyto zwrotu „całkiem sam”, κατὰ μόνας. Marek w innych miejscach używa wielokrotnie innego zwrotu: κατ᾿ ἰδίαν, na osobności, tak jak Mateusz.
Podobna sytuacja występuje w Mk 9:32, który zawiera treść z Łukasza 9:45 …δὲ ἠγνόουν τὸ ρῆμα, καὶ ἐφοβοῦντο αὐτὸν „nie rozumieli oznajmienia i bali się go zapytać”. Marek nigdy nie używa słowa τὸ ρῆμα, robi to Łukasz w swojej ewangelii i Dziejach, ale redaktor kopiujący treść z jednej do drugiej ewangelii o tym nie pomyślał.
Jak widać jest całkiem możliwe, że ewangelie zawierają treści napisane przez różnych autorów, kilka warstw stylistycznych i kilka redakcji. Ewangelia Marka uznawana jest za najstarszą bo jest… najkrótsza, ale jednocześnie w swojej narracji łączy słownictwo z Łukasza i Mateusza (tzw. konflacje), albo wprost kopiuje styl zarówno jednego jak i drugiego ewangelisty. Znając wyróżniki stylistyczne możemy rozpoznać niespójności w stylu danego ewangelisty ergo późniejsze warstwy. Jaki jest najważniejszy wniosek? Prosta historia o dwóch źródłach M i Q zaczyna się rozsypywać, gdy zaczniemy dokładniej przyglądać się poszczególnym perykopom.
PS Kolejna wersja synopsy o numerze 7.31, zawierająca kilkadziesiąt miejscami dość istotnych poprawek, zostanie udostępniona wszystkim patronom do końca miesiąca.
Najnowsze komentarze