Perykopa o bogatym młodzieńcu występuje w dwóch wersjach. W pierwszej z nich (Mk 10:17-22, Łk 18:18-23) Jezus zostaje nazwany przez swego rozmówcę „Nauczycielem dobrym” i na te słowa obrusza się, mówiąc „Czemu nazywasz mnie dobrym? nikt nie jest dobry poza samym Bogiem”.
Odpowiedź taka mogłaby sugerować, że Jezus nie uznaje siebie ani za dobrego, ani za równego Bogu. Problem ten rozwiązuje Mateusz, u którego w pytaniu usunięty zostaje przymiotnik dobry a młodzian pyta „co dobrego ma czynić”. Na co Jezus odpowiada „Dlaczego pytasz mnie o dobro? Jeden jest Dobry”. Problem zostaje rozwiązany, ale sama odpowiedź zdradza, że ktoś tym tekstem manipulował, bo druga część odpowiedzi ma się nijak do pierwszej.
Jeżeli spojrzymy do aparatu krytycznego to okaże się, że werset Mateusza występuje w aż czterech głównych wariantach:
[1] aleksandryjsko-zachodnim, odmiennym od Mk i Łk: τί με ἐρωτᾷς περὶ τοῦ ἀγαθοῦ; εἷς ἐστιν ὁ ἀγαθός (Czemu mnie pytasz o dobro? Jeden jest dobry.)
[2] bizantyjskim, w całości zgodnym z Mk 10:18 i Łk 18:19: τί με λέγεις ἀγαθόν; οὐδεὶς ἀγαθὸς εἰ μὴ εἷς ὁ θεός (Czemu mnie zwiesz dobrym? Nikt [nie jest] dobrym, poza samym Bogiem.)
[3] mieszanym, w którym druga część jest zgodna z Mk/Łk: τί με ἐρωτᾷς περὶ τοῦ ἀγαθοῦ; οὐδεὶς ἀγαθὸς εἰ μὴ εἷς ὁ θεός (Czemu mnie pytasz o dobro? Nikt [nie jest] dobrym, poza samym Bogiem.)
[4] mieszanym, w którym pierwsza część jest zgodna z Mk/Łk: τί με λέγεις ἀγαθόν; εἷς ἐστιν ὁ ἀγαθός ὁ πατήρ {μου} ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς (Czemu mnie zwiesz dobrym? Jeden jest dobry: Ojciec {mój} w niebiosach.)
Ten ostatni wariant wspierany jest przez szereg najstarszych źródeł: Justyna (II w. n.e.), Ireneusza (II w. n.e.), Orygenesa (III w. n.e.), Epifaniusza (III w. n.e.). Większość cytatów Ojców Kościoła, niezależnie od wersji, zawiera dłuższe zakończenie, w którym dodaje: Ojciec {mój} w niebiosach, co też jest zgodne ze stylem Mateusza.
Która z tych czterech wersji jest właściwa? Możliwe rozwiązania:
A) Wariant aleksandryjski [1], wspierany przez najważniejsze kodeksy, jest pierwotny. Możliwe, że stanowi korektę dokonaną ręką samego autora ewangelii Mateusza, poprawiającego tekst marka. [2] z kolei jest synchronizacją z tekstem Mk / Łk (można przy tym zadać pytanie, dlaczego tekst „łatwiejszy” zastąpiono „trudniejszym”), a [3] i [4] to dalsze konflacje tych dwóch bazowych, odmiennych wersji. Taki schemat przyjmuje NA28 i Biblia Tysiąclecia.
B.) Wariant [1] jest wtórny i oparty o [4]. Pytanie „czemu nazywasz mnie dobrym?” sugerujące, że Jezus nie uważa siebie za „dobrego”, zostaje zastąpione neutralnym wskazaniem o dobro: „Czemu mnie pytasz o dobro?”. Druga część, w której tylko Ojciec zostaje nazwany Dobrym, zostaje skrócona. „Jeden jest tylko dobry” nie sugeruje już kto nim jest, a wymienienie Ojca, wskazywałoby po raz kolejny, że Syn nie jest „Dobry” lub za takiego się nie uważa w stosunku do Ojca.
Wariant [1] stanowi więc całościową korektę [4], z którego zostaje zachowana tylko środkowa część, końcowa usunięta, a początek ocenzurowany. W takiej sytuacji warianty [2] i [3] stanowią późniejsze synchronizacje i konflacje.
C) Różnice i powstanie kilku odmiennych wariantów, w tym dwóch różnych zakończeń może wynikać z odmiennych tłumaczeń pierwowzoru aramejskiego.
W Synopsie, w odróżnieniu od większości źródeł, jako właściwą przyjęto ścieżkę B.
Najnowsze komentarze