Magnificat anima mea Dominum. Wielbi dusza moja Pana. Hymn dziękczynny Maryi, matki Jezusa, wygłoszony w trakcie spotkania z jej krewną, Elżbietą z domu Zachariasza. Jedna z ważniejszych pieśni religijnych związanych z kultem maryjnym. W oficjalnym informacjach na temat Magnificat trudno znaleźć jakiekolwiek informacje kwestionujące ten fragment. Tymczasem przypisywanie tej pieśni Maryi kwestionowane było do dawna (por. Harnack „Berliner Sitzungsberichte”, 1900) w oparciu zarówno o brak spójności wewnętrznej jak i źródła zewnętrzne, podważające większościowe lekcje tekstu. W części źródeł to nie Maria wygłasza słowa Hymnu, ale Elżbieta.
Jeżeli spojrzymy na tekst Magnificat w kontekście wewnętrznym, zauważymy, że słowa pieśni pochwalnej bardziej pasują do Elżbiety, a nie Marii, i w większym stopniu wpisują się w narrację autora ewangelii Łukasza i w jego zamysł kompozycyjny:
- tekst Magnificat znajduje się w części Historii narodzin poświęconej osobie Jana Chrzciciela i jego rodzicom (Łk 1:5-80), a nie w części związanej z historią narodzenia Jezusa (Łk 2:1-52);
- po przyjściu Marii do domu Elżbiety, to właśnie Elżbieta „została napełniona Duchem świętym” (Łk 1:41);
- to Elżbieta jest główną postacią nawiedzenia i dalszych perykop a nie Maria;
- w tej samej części kolejny hymn (Benedictus) wygłasza ojciec Jana Chrzciciela – Zachariasz;
- Zachariasz, przed wygłoszeniem swej mowy, również zostaje „napełniony Duchem świętym” (Łk 1:67);
- podobnie Symeon wypowiadający słowa proroctwa zostaje wpierw napełniony Duchem świętym (Łk 2:27);
- zarówno Benedictus jak i Magnificat opierają się na źródłach starotestamentowych, w szczególności na hymnie dziękczynnym bezpłodnej Anny, matki Samuela nazirejczyka, stąd też słowa te bardziej pasują do sytuacji bezpotomnego małżeństwa Elżbiety i Zachariasza, a nie Marii;
- po zakończeniu pieśni Magnificat, podmiotem pozostaje Elżbieta a nie Maria („a Maria pozostała z nią…);
- zastąpienie Elżbiety Marią jest bardziej prawdopodobne na podłożu doktrynalnym niż Marii Elżbietą, szczególnie wraz z rozwijającym się kultem maryjnym.
Spójrzmy teraz na źródła zewnętrzne:
- wszystkie kodeksy greckie, zarówno aleksandryjskie jak i bizantyńskie, zawierają wersję współczesną („i rzekła Mariam: Wielbi mój dech żywota Pana…” – Μαριάμ), podobnie tłumaczenia syryjskie. Jak pamiętamy z poprzedniego tekstu (wstawka trynitarna), to, że jakiś wariant znajdujemy we wszystkich kodeksach greckich nie świadczy jeszcze o tym, że jest on oryginalny
- odmienną wersję przechowują wyłącznie najstarsze źródła starołacińskie, w tym kodeksy: Vercellensis, Veronensis, Rhedigerianus; posiadają one odmienną lekcję „Et ait Elisabeth: Magnificat anima mea”;
- podobną wersję przechowały inne źródła łacińskie: Nicetas z Remezjany (335-414), który w watykańskim manuskrypcie „De psalmodiæ bono” cytuje: Cum Helisabeth Dominum anima nostra magnificat”, Ireneusz (w części tekstów zachowały się słowa: Sed et Elisabeth ait: Magnificat anima mea Dominum…) oraz Hieronim. [1]
Kodeks Vercellensis Evangeliorum (a) należy do jednych z najstarszych świadków tekstu ewangelii. Tekst ten:
- jest krótszy od wersji greckiej – pomija w sposób typowy dla tekstu zachodniego ponad dwadzieścia wersetów (nazywanych w związku z tym western non-interpolations);
- w opisie chrztu zawiera starą glosę o zstąpieniu ognia na wody Jordanu (Et cum baptizaretur, lumen ingens circumfulsit de aqua, ita ut timerent omnes qui advenerant);
- tekst Marka urywa się na wersecie 15:15, ciąg dalszy został uzupełniony przez późniejszego skrybę.
Kodeks Vercellensis jest na tyle uszkodzony, że trudno obecnie odczytać jego zawartość. Posiadamy jednakże odpis z połowy XVIII wieku autorstwa Jana Andrei Irici („Sacrosanctus Evangeliorum Codex Sancti Eusebii Vercellensis”). Kodeks ten w całości dostępny jest w bibliotece cyfrowej Google. Na stronie 645 znajdujemy fragment dotyczący Magnificat i wariant Elisabet a nie Mariam:
W oparciu o powyższe przesłanki możemy z dość dużą pewnością przyjąć tekst zachodni za pierwotny wariant hymnu Magnificat.
Przypisy:
[1] Feminist Companion to the Hebrew Bible in the New Testament
Najnowsze komentarze